Մտածողության բովանդակային խանգարումներից զառանցանքների` ըստ կառուցվածքի (չհամակարգված) և ըստ ծագման մեխանիզմնի (երկրորդային) տարատեսակ են: Բնութագրվում է տրամաբանական ապացույցների բացակայությամբ, փաստերի ոչ ապացուցողական հաստատմամբ և հիվանդագին համոզվածությամբ իր պնդումներում, եզրակացություններում, ընկալումներում։ Զառանցանք առաջանում է պահի ազդեցության ներքո, հիվանդի զգացմունքային ընկալումների շրջանակներում։ Բովանդակությունը բազմազան է և անկայուն, փոփոխվում է միջավայրի և ներաշխարհի զանազան ազդակներից։ Դատողությունները հակասական են և ճեղքված, զուրկ են որևէ տրամաբանական մեկնաբանությունից։ Ուստի նման մտքերը հիվանդների կողմից չեն բացատրվում, կցկտուր են և անավարտ։

Ի սկզբանե չհամակարգված զառանցանքը ձևավորվում է բարդ հոգեախտաբանական վիճակի շրջանակներում, այլ հոգեկան խանգարումների առկայության և ազդեցության ներքո (ցնորքների, վախերի, աֆեկտիվ խանգարումների և այլնի)։ Ուստի զառանցանքի բովանդակությունը հագեցած է զանազան պատկերներով, պատկերացումներով, զգացմունքներով, հարուցելով լարվածություն, վախ, տագնապ, շփոթություն։ Այս առանձնահատկությունների շնորհիվ չհամակարգված զառանցանքը կոչվում է նաև երկրորդային, զգացայական։

Դիտվում է սուր փսիխոզների կառուցվածքում։

Երկրորդային զառանցանքները դասակարգվում են ըստ առանձին ենթախմբերի, որոնց ծագման մեխանիզմները կապված են այս կամ այն հոգեկան ֆունկցիայի խախտման հետ։

• Հոլոտիմ զառանցանք
• Կատատիմ կամ սենսիտիվ զառանցանք
• Կատեստետիկ զառանցանք
• Ինդուկցված զառանցանքը
• Ծանր լսողի զառանցանք

Երկրորդային զառանցանքները դիտվում են գերազանցապես աֆեկտիվ, աֆեկտիվ-զառանցանքային համախտանիշների շրջանակներում։ Զառանցանքները, իրենց բովանդակությամբ, կարող են քիչ թե շատ մոտ լինել իրականությանը կամ էլ ունենալ ընդգծված վերացական, ընդհուպ մինչև ֆանտաստիկ բնույթ։

Հոգեբուժություն
Ս.Հ. Սուքիասյան, Ս.Պ. Մարգարյան
Տեղեկատվություն: med-practic.com